TCG alternatieve geneeskunde?

Alternatief is betrekkelijk

Ook de betekenis van de term ‘alternatief’ verschilt sterk per tijdperk: het eerste boek over acupunctuur, nu tot alternatieve geneeskunde gerekend, is al in 1683 voor en door westerse artsen geschreven en uitgeven in Amsterdam. Aderlaten en koppen zetten (cupping) waren tot eind 19e eeuw reguliere behandelingen. Omgekeerd golden het geven van foliumzuur aan zwangere vrouwen ‒ om open ruggetjes te voorkomen ‒ en echo’s maken om organen te bekijken, ooit als alternatief’. En ook de waarschuwing om te stoppen met roken werd lang vooral uit de alternatieve hoek gehoord.

Principes van genezing

Een beetje orde in de chaos van de huidige zorgmarkt schept het volgende overzicht.

We onderscheiden acht principes van genezing:

1. Voeding (alle diëten, vasten)

2. Aanraking (shiatsu, fysiotherapie, alle massagevormen, reiki)

3. Rust (meditatie, qi gong, yoga, autogene training)

4. Beweging (Mensendieck, tai chi, ademhalingstraining)

5. Medicijnen (kruiden, allopathie, homeopathie)

6. Invasief (chirurgie, acupunctuur)

7. Buitenkant aanpassen (chiropractie, sonar)

8. Binnenkant manipuleren (psychotherapie, creatieve therapie)

Binnen deze acht geneeswijzen is een verdeling te maken tussen de eerste en de laatste vier. Eén tot en met vier zijn je eigen verantwoordelijkheid: de rol van de therapeut is vooral die van begeleider. Bij de laatste vier ligt de verantwoordelijkheid bij de therapeut, die doet iets met je. Overigens maken veel behandelaars gebruik van verschillende principes.

Gezondheidskunde en geneeskunde

De eerste vier geneesprincipes vallen in ons zorgsysteem onder gezondheidskunde, de laatste vier onder geneeskunde. Dat maakt direct duidelijk waarom gezondheidskunde vaak minder serieus wordt genomen dan geneeskunde. Zolang de zieke zichzelf kan helpen en de arts nog niet echt nodig heeft, is de rol van die arts een stuk minder heroïsch. De principes onder gezondheidskunde zijn essentieel voor je gezondheid, je kunt niet zonder. Ook kun je ze voor je plezier doen, terwijl dat bij de principes onder ‘geneeskunde’ onwaarschijnlijk is. Maar dat betekent niet dat de eerste vier minder krachtig zijn. Integendeel: therapieën die hierop zijn gebaseerd, proberen niet alleen de ziekte te beïnvloeden, maar het hele dagelijkse leven van de patiënt.

Sterk en zwak

In acute noodsituaties zijn meestal snelwerkende, sterke maatregelen nodig, die meestal (maar niet altijd) gebaseerd zijn op de tweede set geneeswijzen. Het westerse geneeskundesysteem geeft spectaculaire resultaten bij medische spoedgevallen: een afsluiting in een vitaal orgaan kan verholpen worden, een gapende wond schoongemaakt en goed verzorgd. Toch is deze kracht tegelijkertijd een zwakheid: door de nadruk op levensreddende handelingen is in de praktijk weinig aandacht voor preventie en voor het lichaam als eenheid. Ook zijn de behandelmogelijkheden voor wie nog niet ernstig ziek is, beperkt.

De achtergrond: eeuwenlange tradities

Een andere mogelijke indeling in de gezondheidszorg is die van de literaire tradities:

1. Griekse (westerse) Geneeskunde

2. Traditionele Chinese Geneeskunde

3. Ayurveda/ Indiase Geneeskunde

Westerse ‘reguliere’ geneeskunde

De westerse geneeskunde heeft haar wortels in het klassieke Griekenland. De Eed van Hippocrates, de gelofte om iedereen zo goed mogelijk te helpen, wordt nog altijd door artsen afgelegd. Het systeem heeft vele takken, variërend van microchirurgie tot homeopathie en van psychologie tot chemotherapie. De manier van diagnosticeren kan wel dezelfde zijn, maar het behandelingsprincipe en de behandeling zelf verschillend vaak enorm. Met de opkomst van de chemische industrie werden in de 20ste eeuw allerlei chemisch zuivere stoffen ontwikkeld, die het lichaam beïnvloeden. De moderne farmacie vormde samen met de chirurgie de basis van wat hier in het Westen de reguliere geneeskunde wordt genoemd.

TCG

De Traditionele Chinese Geneeskunde is gegrond op de nauwkeurige observaties van Aziatische natuurfilosofen. ‘Chinees’ moet je hier ruim opvatten: het gaat globaal om het gebied van Mongolië tot Thailand en van Tibet tot Japan. Het systeem zelf is ruim 2200 jaar oud. Het gaat uit van het idee dat het lichaam niet statisch is, maar een holistisch geheel dat voortdurend verandert en  zichzelf corrigeert. Gezondheid is de normale, natuurlijke toestand van een mens. De arts probeert daarom om met een minimale ingreep een maximale verbetering van levenskwaliteit te bereiken. Want hoe meer je ingrijpt in iemands leven, hoe meer je de natuurlijke gang van zaken verstoort. Acupunctuur is de bekendste van de methoden die in de TCG wordt toegepast. Daarnaast zijn kruidengeneeskunde, de massagetechnieken tuina en shiatsu en de bewegingsleer qi gong gangbaar.

Ayurveda

De ayurveda ontstond in India aan het hof van de koningen. Dit brede en complete gezondheidssysteem wordt nog steeds veel gebruikt, maar is in Nederland vooral bekend van de schoonheidsproducten en -behandelingen. Bekende begrippen zoals chakra en yoga komen uit de ayurveda. Uit de Chinese en Indiase tradities ontstond in de zesde eeuw de Tibetaanse Geneeskunde, tegenwoordig een respectabele geneeswijze die aan populariteit wint.

Bron:

Paul U. Unschuld, What Is Medicine? Western and Eastern Approaches to Healing, 2009