Acupunctuur, religie en occulte of alternatieve geneeswijzen

door John Jaarsveld

opinie

Je hoort het niet heel vaak, maar af en toe lijken mensen het idee te hebben dat acupunctuur iets is waar je ‘in moet geloven’.

Vind een therapeut van Zhong

Sommige christenen en ook sommige militante atheïsten, bijvoorbeeld de Stichting Promise en Richard Dawkins, wijzen een acupunctuurbehandeling daarom af. Dat berust meestal op het misverstand dat Traditionele Chinese Geneeskunde een soort religie is, die strijdig zou zijn met het eigen geloof in God of Wetenschap.

TCG is niet hetzelfde als religie

Voor alle duidelijkheid: de meest beoefende religies in China zijn het confucianisme, het daoïsme en het boeddhisme, met tegenwoordig steeds meer islam en christendom. De geneeskunde die traditioneel in heel Oost-Azië beoefend wordt, is bekend onder verschillende namen, waaronder TCM, TCG en TEAM, en maakt gebruik van kruiden, massage en (jawel) acupunctuur om mensen beter te maken ‒ niet om ze te bekeren tot het een of het ander. Al hebben de artsen die deze geneeswijzen praktiseren natuurlijk hun eigen persoonlijke religieuze en spirituele voorkeuren, net zoals dat in het Westen het geval is.

Soms maakt dit ook echt wat uit: als de huisarts van dezelfde geloofsstroming is als de patiënt kan misschien makkelijker over moeilijke zaken worden gesproken, zoals het levenseinde. En van een rooms-katholiek ziekenhuis kun je bijvoorbeeld verwachten dat er een bijbel beschikbaar is. Je mag er echter van uitgaan dat de medicijnen en behandeling die je krijgt, dezelfde zijn: religie kan helpen aan de spirituele kant, maar is natuurlijk geen vervanging voor geneeskunde.

Christendom

Acupunctuur heeft een lange geschiedenis in Nederland: in 1683 schreef de arts Willem ten Rhijne er al een boek over: Dissertatio de Arthritide: Mantissa Schematica: De Acupunctura: Et Orationes Tres. Sindsdien wordt in heel het Europa acupunctuur toegepast en beschreven. Nederland was eind 18e eeuw zelfs een exporteur van acupunctuurnaalden naar Japan! Het moge duidelijk zijn dat, in een tijd dat Europa nog voor het grootste deel christelijk was, deze gelovige artsen er geen probleem in zagen de geneeskunde uit een ander continent te bestuderen en toe te passen. Overigens was er ook genoeg uitwisseling de andere kant op: Japanse traditionele artsen waren zeer geïnteresseerd in de Europese kennis van onder andere anatomie.

Spirituele terminologie?

Een deel van de verwarring komt voort uit het gebruik van een andere terminologie: woorden als yin en yang, wu xing en qi zijn diep in de verschillende Aziatische culturen verankerd. Zo diep zelfs dat 今晚的天氣不錯 een gebruikelijke uitdrukking is voor: ‘lekker weertje vandaag’. Maar yin en yang hebben helemaal niets te maken met goed en kwaad. Het is een beschrijving van hoe de wereld is, niet hoe die zou moeten zijn. Ook hebben yin en yang weinig te maken met spiritualiteit, net zo min als een sterrenkundige door zijn telescoop de Bijbelse hemel ziet. Natuurlijk kunnen die termen daar wel voor worden gebruikt ‒ niet anders dan de termen ‘lichaam’, ‘geest’, ‘hemel’ of ‘aarde’ in de Bijbel staan én in wereldse context dienst doen.

Sommige TCG-therapeuten  hebben daadwerkelijk een Boeddhabeeld of iets dergelijks in de praktijkruimte staan, omdat ze het mooi vinden of omdat ze een persoonlijke band met een oosterse religie hebben. Dat kan natuurlijk, net zoals een christelijke arts misschien een kruisje aan de muur heeft of een joodse dokter een mezoeza-kokertje aan de deur. Maar tijdens een normale behandeling met TCG is geen sprake van een gebed of vreemde rituelen. De diagnose vindt gewoon plaats via de pols, zoals dat tot 1850 ook gebeurde in de westerse geneeskunde.

Occultisme

Het woord occult betekent letterlijk ‘verborgen’. Tijdens de renaissance gebruikten schrijvers die magie en waarzeggerij onderzochten, de term ‘occulte filosofie’ om die onderwerpen aan te duiden. Later, tijdens de heropleving van magie in de 19e eeuw, gebruikten Franse schrijvers het woord occultisme voor ‘duistere praktijken’. De westerse argwaan voor het occultisme vindt mogelijk zijn oorsprong in verbod op de Romeinse cultus van Bacchus in het jaar 186. De cultus kwam in opspraak toen geruchten over liederlijk gedrag en misdaden van de leden de ronde deden. Het Romeinse senaat verklaarde de cultus tot criminele organisatie, arresteerde 6000 leden, en verbood het genootschap door het hele Romeinse rijk. Een precedent was geschapen: geheime of verborgen genootschappen waren voortaan op zijn minst verdacht.

Homeopathie

Homeopathie is als geneeskunde uitgevonden door de Duitse arts Samuel Hahnemann in de 19e eeuw. Hahnemann was een van de eersten die begon met klinische onderzoeken, vergelijkbaar met de onderzoeken die we tegenwoordig kennen. De homeopathie bloeide tot het begin van de 20e eeuw: er waren homeopathische artsen, homeopathische ziekenhuizen en zelfs homeopathische inrichtingen voor geesteszieken. In de hoogtijdagen in Amerika, tussen 1870 en 1910, raakte de homeopathie verweven met de kerk van Swedenborg ‒ de meeste vooraanstaande homeopaten behoorden tot deze christelijke spirituele stroming. Dit had een grote invloed op de ontwikkeling van de homeopathie, vooral in de handen van James Tyler Kent. Diens occulte filosofie was bepalend voor de manier waarop veel homeopaten zichzelf zien.

Alternatieve hoek

Toen de moderne industriële geneeswijzen in de westerse reguliere geneeskunde steeds meer het monopolie kregen, belandde de Traditionele Chinese Geneeskunde (en daarmee acupunctuur) samen met de homeopathie (en de traditionele Europese kruidengeneeskunde) in het hokje ‘alternatieve geneeskunde’. Onder die noemer zijn twee totaal verschillende geneeswijzen op een hoop geveegd in de alternatieve hoek, tot op de dag van vandaag. Waar TCG als uitgangspunt hanteert dat het lichaam een tuin is die verzorgd moet worden, maar dat vanuit de geneeskunde geen uitspraken gedaan kunnen worden over hoe we zouden moeten leven, gaan veel (niet alle) homeopaten uit van een idealistisch wereldbeeld, waarbij de zichtbare wereld een imperfecte afspiegeling is van de perfecte ideeën.

En ook hun houding ten opzichte van wetenschap is anders: zo bestaat er, in tegenstelling tot de homeopathie, binnen de TCG geen enkel taboe op wetenschappelijk onderzoek, eenvoudigweg omdat men zich niet baseert op een andere, onzichtbare wereld.

Bronnen:

Kaptchuk, T.J., The Web that has no Weaver: Understanding Chinese Medicine, 1983.

Unschuld, P.U., Medicine in China: A History of Ideas, 1986

Greer, J.M., The New Encyclopedia of the Occult, 2003

Günergun, F., en D. Raina, Science between Europe and Asia: Historical Studies on the Transmission, Adoption and Adaptation of Knowledge, 2010

Vind een therapeut van Zhong

Wellicht vindt je dit ook interessant …

Zhong Persbericht

, , ,

Oost en west samen sterk tegen ziekte

,

TCG alternatieve geneeskunde?